Dwa programy pilotażowe dotyczące konopi w Ticino – włoskojęzycznym regionie Szwajcarii – mogą niebawem otrzymać zgodę na start. Mimo to Wielka Rada Kantonu (Grand Conseil) zdecydowała się na całkowite wycofanie z udziału w inicjatywach.
Programy pilotażowe
Od momentu przyjęcia przepisów w 2021 roku umożliwiających ograniczoną i regulowaną sprzedaż konopi, projekty pilotażowe w Szwajcarii rozwijają się dynamicznie. Do tej pory Federalny Urząd Zdrowia Publicznego (FOPH) zatwierdził siedem takich inicjatyw (wszystkie są aktualnie realizowane), tymczasem ósmy i dziewiąty projekt natrafiają na więcej przeszkód w procesie wdrażania.
24 marca Rada Kantonu Ticino przeprowadziła burzliwą dyskusję nad tym, czy region powinien czynnie wspierać dwa lokalne pilotaże, które – jak zapewniają ich pomysłodawcy – są gotowe do uruchomienia zaraz po uzyskaniu zgody FOPH.
Specyfika regionu
Ticino to wyjątkowy kanton – niemal w całości położony na południe od Alp, będący najbardziej południową częścią Szwajcarii, a jednocześnie naturalnie odcięty od szwajcarskiego płaskowyżu.
Region ma bogatą i niejednoznaczną przeszłość związaną z konopiami – już na początku XXI wieku powstały tu dziesiątki sklepów typu “canapai”, korzystających z luk w przepisach. Choć obecnie prawo zostało zaktualizowane, pilotaże mają stanowić odpowiedź na kolejne nieuregulowane zjawiska – jak np. pojawienie się firm oferujących syntetyczne kanabinoidy.
Pomysł wprowadzenia projektów pilotażowych w Ticino narodził się prawie dziesięć lat temu – pierwsze propozycje trafiły do Wielkiej Rady w 2016 roku. W 2017 zamieniono je na formalną inicjatywę, która jednak głosowaniu poddana została dopiero 24 marca 2025 roku – osiem lat później.
Pierwotna wersja zakładała, że kanton będzie aktywnie promować jeden z pilotaży, lecz później zmodyfikowano cel – głosowano już tylko nad “towarzyszeniem trwającym inicjatywom”.
Planowane inicjatywy
Jeden z dwóch projektów, które obecnie czekają na decyzję FOPH, nosi nazwę “Cannabis in Ticino” i został przygotowany przez firmę TiCann SA – podmiot powołany specjalnie w celu realizacji regulowanego programu konopnego w regionie. Głównym zamierzeniem projektu jest zebranie wiarygodnych danych dotyczących konsumpcji, wpływu na zdrowie publiczne oraz konsekwencji społecznych w warunkach legalnej, kontrolowanej dystrybucji.
Projekt uzyskał już zgodę komisji etycznej, lecz nadal czeka na zatwierdzenie przez FOPH. Mimo to trwają już przygotowania, a rozpoczęcie badań planowane jest natychmiast po otrzymaniu zezwoleń. TiCann będzie odpowiedzialna za finansowanie, nadzór i dystrybucję produktów do uczestników badania. Część akademicką poprowadzi Uniwersytet w St. Gallen, natomiast za przestrzeganie przepisów oraz analizę danych odpowiadać będzie niezależna firma Areté Solutions, specjalizująca się w badaniach klinicznych.
Dyskusja wokół projektów
Zwolennicy podkreślali, że – zgodnie z podejściem rządu federalnego – potrzeba testowania nowych regulacji to krok ku legalizacji konopi dla dorosłych obywateli.
Laura Riget z Socjaldemokratycznej Partii Szwajcarii, uzasadniając projekt, zaznacza: “zaprzeczanie rzeczywistości nigdy nie jest rozwiązaniem – i to dotyczy także konsumpcji konopi. Nie mówimy o bezmyślnej liberalizacji, tylko o poważnym i uporządkowanym procesie testowania odpowiedzialnych regulacji.”
Przeciwnicy projektu wskazywali jednak, że obecność siedmiu aktywnych programów w kraju czyni kolejne inicjatywy zbędnymi. Taki pogląd prezentował m.in. Maurizio Agustoni z partii Centre: “Te eksperymenty pilotażowe nie są konieczne. Inne kantony już to robią, zgodnie z rygorystycznymi kryteriami naukowymi i mają dostępne dane. Po co to powtarzać? To nie jest innowacja – to upór i marnotrawstwo”.
Zwolennicy projektu ripostowali, że Ticino – z uwagi na swój specyficzny kontekst społeczny i kulturowy – potrzebuje własnych danych lokalnych. Niemniej jednak, debata została zdominowana przez argumenty typowe dla zwolenników prohibicji.
Lara Filippini, związana ze Szwajcarską Partią Ludową, stwierdziła, że mimo iż projekty są przedstawiane jako “nieszkodliwe i neutralne naukowo”, w rzeczywistości mogą “przyczyniać się do niebezpiecznej banalizacji konopi”, szczególnie pośród młodzieży.
Dodała również – mimo szerokiej krytyki tej teorii – że “używanie konopi w młodym wieku może otwierać drogę do sięgania po groźniejsze substancje”, nawiązując do szeroko obalanej teorii o “narkotyku bramowym”.
Wynik głosowania i dalsze kroki
Ostatecznie, przy 46 głosach za, 35 przeciw i 2 wstrzymujących się, wniosek o formalne wsparcie projektów przez kanton został odrzucony. Kanton Ticino nie będzie więc czynnie wspierał ani promował pilotaży.
Minister Zdrowia Raffaele De Rosa, przemawiając w imieniu Rady Stanu (Consiglio di Stato), zaznaczył jednak, że oba wnioski zostały już przekazane do oceny przez władze federalne, a decyzje dotyczące ich zatwierdzenia nie należą do kompetencji kantonu.
To FOPH odpowiada za ocenę zasadności pilotaży. Oznacza to, że mimo braku wsparcia politycznego ze strony regionu, projekty mogą nadal zostać zatwierdzone na poziomie federalnym.
Zgodnie z obowiązującym prawem, FOPH ma uprawnienia do zatwierdzania naukowych badań pilotażowych związanych z niemedycznym użyciem konopi, choć wymagane są konsultacje z kantonami i gminami. Przepisy nie określają jednak jasno, jak te konsultacje mają przebiegać, ani czy lokalne władze będą miały realny wpływ na ewentualne zablokowanie projektów. Ostateczna decyzja FOPH spodziewana jest w nadchodzących tygodniach.
